Hurdegaryp / Hardegarijp

Topografische kaart Hurdegaryp (2010)Het dorp Hurdegaryp lag in de middeleeuwen veel zuidelijker dan tegenwoordig. Zo lag de dorpskerk met kerkhof aan de Zomerweg. Door verplaatsing van de bevolkingsconcentratie, richting latere Rijksstraatweg, kwam deze kerk min of meer excentrisch te liggen.
Gevolg was dat men overging tot sloop van de oude kerk en in 1711 een nieuwe kerk stichtte, op een plek waar later de Rijksstraatweg langs voerde.

Omstreeks 1850 was de in 1830 aangelegde straatweg van Leeuwarden naar Groningen de enige verharde weg in de gemeente. Hierdoor breidde zich de woningbouw van Hurdegaryp sterk uit in de vorm van rentenierswoningen, villa’s en herenboerderijen.

Door de aanleg van de spoorverbinding tussen Leeuwarden en Groningen kreeg ook Hurdegaryp in 1866 een halte en een station. Daarom is de meeste karakteristieke bebouwing in de kern van Hurdegaryp nu nog te zien langs de Rijksstraatweg en de Stationsweg.

Stationsweg

Helaas is het dorpsbeeld van Hurdegaryp ook geschonden door het ernstige verlies van enige monumentale bouwwerken. Door uitbreiding van het plaatselijke verzorgingstehuis ging het landhuis Bennema State aan de Rijksstraatweg in het begin van de jaren zeventig verloren. Het Gaele Slotsje verdween door verwaarlozing en brandstichting.

Feanwâldsterwâl - De Wâl

Het buurtschap Feanwâldsterwâl behoort ook grotendeels onder het dorpsgebied van Hurdegaryp, ook is een deel in de aangrenzende gemeente Dantumadeel gelegen. Het buurtschap (in 2011 heeft het de dorpsstatus gekregen)  is ontstaan als gevolg van de plaatselijke turfwinning, hetwelk al begon in de 15e eeuw en tot in de 19e eeuw voortduurde. Feanwâldsterwâl is deels idyllisch gelegen langs de vaart, hier vindt men ook de meeste karakteristieke panden van het buurtschap. Wel staat het karakteristieke karakter steeds meer onder druk door afbraak en vernieuwing.