Gytsjerk - De Trynwâlden

De Trynwâlden

Tussen Dokkum en Leeuwarden liggen de Trynwâlden, een gebied met een afwisselend landschap, oude states, kerken en poldermolens. Het bestaat uit een zestal dorpen, gelegen in de gemeente Tytsjerksteradiel en verder uit Roodkerk in Dantumadeel. De Trynwâlden zou haar naam danken aan een legende over een rijke vrouw, Trijn. Volgens deze legende had zij zeven zonen en bezat eveneens zeven uitgestrekte boerenplaatsen, verspreid over het noordwesten van Tytsjerksteradiel. Toen Trijn overleed werden de boerenplaatsen verdeeld onder de zeven zonen. De oudste stichtte Oudkerk (Aldtsjerk). Diens broer Oene noemde het dorp dat hij bouwde Oenkerk (Oentsjerk). De derde zoon Rode stichtte Roodkerk, gelegen in de gemeente Dantumadeel. Broer Wynse noemde “zijn” dorp Wijns (Wyns), Gieke bouwde Giekerk (Gytsjerk) en Rypke’s dorp werd Rijperkerk (Ryptsjerk) De zevende zoon Tiete stichtte Tietjerk (Tytsjerk). De zeven dorpen vormen zo samen Trynwâlden, genoemd naar de moeder van de zeven zonen. De naam Trynwâlden heeft echter niets met een Tryn te maken, maar is afgeleid van een oud fries woord "Thrim-walda" en dat betekent "in de drie wouden".

Centraal gelegen ligt het in inwonertal grootste dorp, Gytsjerk.

De omgeving van dit dorp is een aantrekkelijk gebied voor wandelaars en fietsers, met vlakbij de Ryptsjerksterpolder en de natuurgebieden “De Houtwielen” en de “Groote Wielen” en het water van de Sierdswiel. Tytsjerk is het dorp waar vroeger veel voorname boeren woonden. De Vijversburg, een voorname buitenplaats, met rondom een park (bos van Ypey), herinnert hier nog aan. Het bos van Ypey herbergt o.a. een theehuis, een zonnewijzer, een uitkijktoren en een grot. Eveneens in Tytsjerk staan ouderenwoningen van de St. Op Toutenburg (1892), op de plaats waar vroeger het oude Toutenburgslot (1525) stond. Rondom Ryptsjerk bevinden zich natuurgebieden, waardoor natuur-, wandel- en/of fietsliefhebbers ook hier hun hart op kunnen halen. Richting noorden bevindt zich Mûnein, dat een twee-eenheid vormt met Roodkerk. Dit gebied is uitermate geschikt voor (sport)vissers, aangezien er vele soorten vis voorhanden zijn in de wateren in en rondom het dorp. Opvallend bij het aanzicht van Mûnein is de beeldbepalende schoorsteen van de voormalige vlasfabriek. Vlakbij Mûnein liggen Oentsjerk en Aldtsjerk, twee dorpen met veel bos rondom en oude adellijke huizen (states). In Oentsjerk ligt tevens IPC Dier, een internationale praktijkschool voor de veehouderij en het weidebedrijf. Ook vermeldenswaardig is een klank- en diapresentatie in dorpshuis Oer-ein in Aldtsjerk. Via één van de grootste projectieschermen in Friesland wordt de geschiedenis van de streek en de natuur in woord en beeld verteld. Een stukje westelijker ligt het in inwonertal kleinste dorp van de Trynwâlden, Wyns. Wel is het één van de oudste dorpen van de gemeente Tytsjerksteradiel. Het dorpje ligt aan de Dokkumer Ee en heeft een uit ± 1200 stammend kerkje met in het portaal bodemvondsten uit de geheel afgegraven terp. Een pont, genaamd “De Wynser Oerset” zet fietsers over de Dokkumer Ee.

(bron: VVV Noord-Fryslân)