Oentsjerk / Oenkerk

Topografische kaart Oentsjerk (2010)Oentsjerk is het middelpunt van de streek De Trynwâlden. De streek valt te omschrijven als een zandeiland in een veengebied en door de bodemgesteldheid was het hier mogelijk om prachtige parken aan te leggen en voorname buitenhuizen en states te stichten. Naast de adel woonden ook diverse grietmannen (burgemeesters) in Oentsjerk.

De nabijheid van het bestuurlijke centrum van Fryslân, Leeuwarden, versterkte de neiging om in vroegere tijden adellijke staten in de Trynwâlden te bouwen.

In Oentsjerk hebben er voorheen meerdere gestaan, wat rest is nu Stania State en sommigen willen ook Unia State onder de historische states scharen, maar dit is eigenlijk een villa op een stateterrein. Een groot verlies was de afbraak van Heemstra State in 1972. Dat werd vervangen door een modern verzorgingstehuis. De bouw van dit “Nieuw Heemstra State” had ook tot gevolg dat het bijbehorende park aan de voorkant ingrijpend veranderde. Wel is nog steeds de bijbehorende tuinmanswoning aanwezig.

Tuinmanswoning bij Nieuw Heemstra State (foto: Aaltje Middel, 2011)

Gelukkig bestaat het prachtige Stania State nog steeds met het prachtige park in landschapsstijl naar een ontwerp van Roodbaard.

Stania State (foto: Aaltje Middel, 2011)

In de middeleeuwse kerk uit de 13e eeuw zijn nog diverse rouwborden en grafstenen van adellijke personen te bewonderen. 

Rouwbord in de Kerk

Detail van een rouwbord in de Kerk

Oentsjerk is een wegdorp en is rond 1200 gesticht op de rand van de hogere zandgronden van de Trynwâlden. Het belangrijkste deel van de bebouwing lag langs de door het dorp lopende hoofdweg. Na 1970 werd Oentsjerk een forensendorp. Hierdoor kreeg het door de benodigde dorpsuitbreidingen een kom aan de oostzijde van de hoofdweg.